Generaties in gesprek: Over de restauratiepraktijk van geschilderde afwerkingen in het interieur.
Vrijdag 15 april vindt er weer een Kleurhistorisch platform plaats bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Smallepad 5 te Amersfoort van 13.30-17.15 uur. U bent hiervoor van harte uitgenodigd.
Het thema van dit platform is ‘Generaties in gesprek; over de restauratiepraktijk van geschilderde afwerkingen in het interieur’. Enkele ‘pioniers’ uit de jaren ’70-’80 geven hun bevindingen mee aan een jongere generatie restauratoren. Hoe ging het er vroeger in de restauratie aan toe, hoe gaat het nu en wat kunnen we van elkaar leren? Voor de pauze staan drie presentaties gepland die een opmaat vormen voor het ronde tafelgesprek na de pauze.
Doelstelling
Het Kleurhistorisch platform biedt de gelegenheid om ideeën te delen over de ontwikkeling van het vak vanuit het verleden naar de toekomst toe. Hoe kun je het beroep van restauratoren van geschilderde afwerkingen en (muur)schilderingen verder professionaliseren? Een duidelijke profiel helpt om het beroep beter op de kaart te zetten, en levert een bijdrage aan de invulling van kennis en vaardigheden van de beroepsgroep. Iedereen kan hier een bijdrage aan leveren en een van de belangrijkste partijen hierin zijn de restauratoren zelf.
- Details
Interview met Erick Douwes, restaurator van schilderijen
Door: Leah van Geerestein
E.D.: "Er neigt weer een breuk/scheiding te ontstaan in het beroepsveld. Aan de ene kant heb je de klassieke, ambachtelijk geschoolde restaurator, aan de andere kant de academisch opgeleide restaurator die vanuit een wetenschappelijke basis opereert. Verschil in de manier waarop er wordt omgegaan met het object is groot. Ik [E.D.] ben opgeleid in de praktijk en heb zeer veel 'hands on' ervaring. Basis van mijn handelen is een gezond respect voor het object. Ik weet hoe ik een schilderij moet behandelen omdat ik door mijn kennis en ervaring een goed gevoel voor materiaal en techniek heb verworven. Academisch opgeleide restauratoren hebben de neiging om door te slaan in hun verering voor het object. Het schoonmaken van het oppervlak van een schilderij bijvoorbeeld wordt zeer voorzichtig en daardoor vaak omslachtig aangepakt, terwijl deze voorzichtigheid niet altijd nodig is. Verder tekent een gebrek aan praktijkervaring deze manier van opleiden".
Erick Douwes is voorzitter van de Art Restorers Association Nederland (ARA), een van de weinige overgebleven kleine beroepsverenigingen in Nederland. De ARA is een belangenvereniging van met name ambachtelijk opgeleide restauratoren. De vereniging (opgericht in 1992) selecteert haar 'Register'leden aan de hand van een eigen toetsingscommissie. Verder zijn er de vereniging Restauratoren Nederland (opgericht in 2005) en het Restauratoren Register (opgericht in 2000), een onafhankelijke stichting die gegevens van restauratoren die aan gestelde criteria voldoen online aanbiedt ten behoeve van museale instellingen en particulieren. Restauratoren Nederland is de grootste Nederlandse belangenvereniging voor restauratoren en richt zich ook op de professionalisering van haar leden. Anne van Grevenstein, nauw betrokken bij de totstandkoming van de universitaire restauratorenopleiding, is op de achtergrond nog altijd een van degenen die zich hiervoor inzetten.
E.D.: "Deze drie organisaties waren in overleg met elkaar om een overkoepelend toetsingsbeleid te ontwikkelen middels een nieuw door zowel ARA als RN erkend op te richten Restauratorenregister. RN heeft zich echter teruggetrokken omdat zij nog midden in het proces zit van het ontwikkelen en uitvoeren van een eigen selectiebeleid en hier graag verder mee wil gaan". RN streeft ernaar dat in de toekomst alleen nog wetenschappelijk geschoolde restauratoren worden ingezet voor restauratieprojecten. [E.D.] "Ik vind dit een kwalijke zaak omdat vakmensen die uitstekende kwaliteit leveren zo buiten de boot vallen, enkel omdat ze geen wetenschappelijke achtergrond hebben. Het is nu al zo dat bij aanbestedingen voor restauraties uitdrukkelijk wordt gevraagd naar restauratoren die lid zijn van RN. Dit leidt tot concurrentievervalsing. Begrijp me niet verkeerd, ik pleit er ook voor om het kaf van het koren te scheiden. Maar ik zie meer in een stichting als het Restauratoren Register waarbij een onafhankelijke objectieve toetsing op basis van kwaliteit plaatsvindt. Laat beide soorten restauratoren – de academisch geschoolden en de praktische ervaringsdeskundigen – elkaar het respect geven wat ze verdienen en juist samenwerken in plaats van elkaar uit te sluiten".
De restaurator in dienst van de kunsthandel heeft te maken met privé-eigenaren en korte deadlines waarbij weinig ruimte is voor onderzoek. De museale restaurator is indirect in dienst van de overheid en werkt aan het behoud van het 'cultureel erfgoed', wat een veel abstracter gegeven is. Restauratieprojecten duren vaak veel langer en worden voorafgegaan door materiaal-technisch en kunsthistorisch onderzoek. Ook in de kunsthandel wordt echter voldaan aan principes als een goede documentatie en reversibiliteit van de behandeling. Het verschil in vraag kan leiden tot andere beslissingen met betrekking tot restauratie, bijvoorbeeld de overweging om niet in te grijpen en slechts te conserveren. De restaurator in een museale instelling moet zijn keuze goed verantwoorden omdat vanwege financiële beperkingen niet alle objecten binnen een collectie gerestaureerd kunnen worden of omdat bepaalde objecten niet geschikt zijn voor een restauratiebehandeling.
E.D. over het Juynbol portret: "Een interessant schilderij met een boeiende geschiedenis. Ik zou het schilderij tonen zoals het nu is, om de geschiedenis te laten zien, ja, letterlijk voor zich te laten 'spreken'. Wel zou ik het gehavende en gebobbelde oppervlak vlak maken en voor zover nodig consolideren, van oppervlakte vuil ontdoen en het geheel een verse vernis geven om vooral de donkere gedeelten goed zichtbaar te maken. De ingezette stukken waar de twee hoofden, respectievelijk geheel en gedeeltelijk, ontbreken zou ik schetsmatig invullen met bijvoorbeeld krijt of houtskool. Op die manier zou het portret zeker een plek in het museum kunnen hebben. Juist nu eens niet prachtig en gladjes gerestaureerd, maar zoals het in zijn laatste toestand is 'gevonden'. Reken maar dat dit opzien zal baren en veel bezoekers zal trekken".
Amsterdam, 24 april 2012
- Details
Afgelopen zaterdag, 19 januari, hebben we een geanimeerde en interessante bijeenkomst gehad met een 15-tal leden, te gast bij Maarten Robert en Anne Marieke Millenaar te Heemstede. Het combineren van atelierbezoeken met de Nieuwjaarsborrel voor 2013 bleek wederom een goeie zet en een succes. Bijgaand 3 foto's gemaakt door Han van Gemert met zijn smart Phone. Helaas staan niet alle aanwezigen op de foto's, maar het geeft een goed beeld van de animo en de sfeer.
Beide leden – tevens samenwonend – hebben ieder hun kleine maar fijne atelier aan huis. De ene op de zolderverdieping, de ander beneden in een aanbouw aan het prachtige oude pand. Na hun verwelkoming met gestoffeerde koffie, was het bijzonder een kijkje te nemen in hun 'keuken' en te horen wat ze te vertellen hadden over hun vak en loopbaan tot nu toe. Gezien de beperkte ruimte hebben we ons in twee groepen verdeeld en hebben zo beurtelings beide atelier bezocht.
Textiel is fragiel, dat werd wederom duidelijk aan de hand van enkele voorbeelden (o.a. een prachtige 17de Eeuwse stoelzitting!) waaraan Anne Marieke momenteel bezig is. En natuurlijk steeds weer de vraag: "Wat en hoe wel of niet restaureren?". Een vak apart!
Hout is goud, dat konden we zien bij Maarten. Niet alleen de diverse soorten hout waarmee gewerkt wordt, ook hoe fijntjes hout gegutst, gesneden en bewerkt kan worden. Hij ontwerpt en tekent ook op de tekentafel ontbrekende delen van antieke objecten aan de hand van oude foto's of tekeningen, die hij daarna snijdt en inlegt. Zowel textiel als houtsnijwerk restaureren is zeer arbeidsintensief. Dank aan beiden voor hun gastvrijheid!
Je raakt niet uitgepraat als je eenmaal in zo'n atelier van een collega staat. De voorzitter moest dan ook ingrijpen om de Nieuwjaarsborrel – bubbels, wijn en een uitstalling van lekkere paté's, kazen en verse broden, speciaal uitgezocht en gekocht door de kenners George Boellaard en Pol Bruys – er niet bij in te laten schieten. (Helaas werden al deze lekkernijen pas nét na het maken van deze foto op tafel gezet). Gelukkig had iedereen flinke trek gekregen na de concentratie van de twee atelierbezoeken. Kortom; een geslaagde samenkomst van ARA leden, waarin het nuttige met het aangename werd gecombineerd en de zin van het lid zijn van deze vereniging weer goed tot uitdrukking kwam.
Erick Douwes, 20 januari 2013
- Details
ARA Nederland organiseert binnenkort twee workshops,
gegeven door Dr. Tracey Chaplin
Dr. Tracey Chaplin is lector at City and Guilts of London Art School and London Metropolitan University
1. ‘Identification of Pigments under the Microscope‘
4-daagse workshop; data 11 t/m 14 juli 2016; locatie: De Kunstkliniek te Hilversum;
prijs € 620,-/cursist; 10 plaatsen.
2. ‘Examining Cross Sections of Paint Layers’
3-daagse workshop; data: September en/of oktober 2016 (exacte data volgen binnenkort);
locatie: De Kunstkliniek te Hilversum; prijs € 550,-/cursist; 10 plaatsen.
De voertaal voor beide workshops is Engels.
Inschrijving:
- Details
Amsterdam 4 februari 2016
Het materieel cultureel erfgoed verdient de beste kwaliteit als het gaat om conserveren en restaureren. Voor opdrachtgevers is het vaak ondoenlijk om die kwaliteit bij een willekeurige restaurator te herkennen. Maar dat gaat veranderen! Het Restauratoren Register en de verenigingen Restauratoren Nederland en Art Restorers Association Nederland werken aan een Keurmerk dat restauratiekwaliteit in deze beroepsgroep erkenbaar en herkenbaar maakt. Dit is hard nodig want de titel ‘restaurator’ is onbeschermd. Iedereen kan en mag zich Restaurator noemen, ongeacht scholing, ervaring dan wel vakkundigheid. De samenwerkende organisaties vertegenwoordigen samen ruim 750 leden, die het nu eens zijn over waar een restaurator aan moet voldoen om een keurmerk te mogen voeren. De Stichting Restauratorenregister (SRR) zal als onafhankelijk beheerder van dit keurmerk optreden. Om het keurmerk te realiseren worden binnenkort de statuten van het Restauratoren Register aangepast en gaat een nieuw opstartbestuur de procedure voor het gebruik van dit keurmerk in gang zetten. Het besluit hiertoe is op donderdag 4 februari in Amsterdam, ten overstaan van leden en ingeschrevenen van alle drie de organisaties, met de handtekeningen van de voorzitters in dit tripartite-overleg bekrachtigd. In het nieuwe stichtingsbestuur zullen vertegenwoordigers uit het hele erfgoedveld plaats kunnen nemen maar zullen de restauratoren in de minderheid zijn. Daarnaast komt er een Raad van Advies waarin alle beroepen, beroepsgroepen en verenigingen uit het erfgoedveld vertegenwoordigd zullen zijn. Door het onafhankelijke bestuur worden de criteria en de toetsingsprocedure uitgewerkt die aan alle restauratoren de kans geven om zich met dit keurmerk als geregistreerd deskundige te profileren.
De stichting streeft er naar om binnen 1 jaar het nieuwe keurmerk operationeel te hebben waarmee de bestaande merken, logo’s en registraties van het oude Restauratoren Register zullen komen te vervallen.
Voor meer informatie:
- Details
April 28-29th, Brussels (Belgium)
We kindly invite you on our 2-days colloquium on advanced measuring tools and improved methods and new concepts for preventive conservation. Experts from Europe, the United States and Canada will present overviews about current evolutions, challenging case studies and new possibilities of state-of-the-art monitoring systems. This event is a unique occasion to exchange ideas by means of reflections and discussions. More information and registration:
www.uantwerpen.be/en/projects/airchecq/colloquium/
- Details
Zaterdag 21 januari alweer vond er een tweetal atelierbezoeken plaats bij wel zeer prominente leden van de vereniging: Pol Bruys, Nico Boeijink en Rob Boekel. Het was een gecombineerd bezoek aan twee aan de Tingietersweg te Haarlem naast elkaar gelegen firma's, namelijk "Bruijs & Streep" (Restauratie en conservering van antieke meubelen, interieurs en houten objecten) en "Boeijink en Boekel" (Schilderijenrestauratie). De zestien deelnemers (waaronder de drie gastheren) aan deze middag verzamelden zich op kantoor bij Bruijs en Streep alwaar sjieke koffie werd geschonken. Het kantoor bleek al snel te klein voor zowel een imposante collectie boeken, wat andere inventaris en alle bezoekers. Toen de hoop opgegeven was dat er nog meer ARA leden zouden komen werd dan ook snel aangevangen met een excursie door het pand.
Sinds 2005 zijn de heren Pol Bruijs en Remko Streep compagnons, nadat de heer Streep al eerder in loondienst was geweest bij Bruijs. Hun atelier is ruim, goed geoutilleerd, maar op plaatsen zeer vol gestouwd met grote hoeveelheden voorraden van vooral oud hout. Er is zelfs een ruimte aanwezig die ingericht is voor metaalwerk; de reconstructie van sleutels, scharnieren en ander beslag dat zo nodig is bij meubelrestauratie: "Een uit de hand gelopen hobby" noemde Pol het, meen ik mij te herinneren. Maar juist de overdaad maakt veel indruk; het betreft zonder twijfel de oogst van een leven dat met grote beroepsernst is doorgebracht. Het werk dat onderhanden is, heeft dan ook niveau, met als pièce de résistance de opdracht om de deuren van het Teylers Museum onder handen te nemen. Niet zomaar het functionele herstellen of vervangen van de deuren van een gebouw, maar een echte restauratie. Zo worden originele onderdelen slechts plaatselijk versterkt of vervangen. Het is Bruys en Streep wel toevertrouwd. Over andere, meer gebruikelijke restauraties aan bijvoorbeeld een linnenkast en een staande klok wordt door de aanwezige meubelrestauratoren met verstand van zaken geïnformeerd. Pol Bruys blijkt een restaurator te zijn die met grote achtergrondkennis zijn handelswijze kan verklaren. Het atelier en de getoonde vakkennis laten alle aanwezigen een beetje stil worden.
Tijd om te verkassen. Naar een niet minder indrukwekkende omgeving. Op nummer 87 zit de firma Boeijijnk en Boekel. De inrichting van dit atelier is uit de aard der zaak natuurlijk anders. Meer ruimtelijk. Dat komt natuurlijk omdat het om schilderijen gaat. Wie als schilderijenrestaurator, zoals ik ben, nog omviel van een overweldigend gevoel van mysterieus vakmanschap bij de buren, gaat bij Boeijink en Boekel plat voor de ietwat nuchtere, maar zeer vakmatige manier waarop hier het restaureren benaderd wordt. Nico Boeijink en Rob Boekel voldoen zonder enige twijfel aan de hoogste normen die voor het restaureren gelden. (Net als Bruijs en Streep trouwens, maar dit terzijde.)
Ook in dit atelier was werk van grote culturele waarde aanwezig. Ondermeer een schitterend in de buitenlucht gesitueerd 17e eeuws groepsportret en een prachtig topografisch schilderij van het beleg van Alkmaar. Bijzondere indruk maakte een tweetal bij elkaar horende portretten geschilderd door Maerten van Heemskerck (1498 -1574). Interessant omdat de twee schilderijen in zo'n verschillende toestand verkeerden. Een van de panelen was ingelegd in een nieuw paneel, het andere niet. Het leidde tot interessante gesprekken, waarbij sommige leden de orthodoxe positie innamen en anderen (waaronder ik) zich meer rekkelijk toonden en het wegwissen van oude sporen vergoelijkten. Een tijdsgebonden procedure, die op zichzelf beschouwd ook weer een vertoon van vakmanschap was. Zij het dan dat deze manier van ingrijpen in het huidig e tijdsgewricht uit den boze is, laat dat duidelijk zijn. Ach, de restauratie ethiek, zij zal een bron van discussie blijven tot het einde der tijden. De kwaliteit van de schilderijen stond echter buiten kijf, evenals de restauratie waaraan zij nu onderworpen worden.
Onderwijl begonnen zich groepjes te vormen. Het plenaire aspect verdween. Ik trok mij terug om hapjes te maken. In foie gras was voorzien, evenals luxe prosciutto en goede paté, rilette en verscheidene kazen. Met wat brood er bij viel het uitstekend te verteren. Wijn en fris werden door de vereniging verstrekt. Al met al een geslaagde nieuwjaarssborrel. Rest de vraag waarom U niet allemaal gekomen bent: leerzaam en gezellig!
- Details
Symposium over teamwork in multidisciplinaire restauratie projecten
"It's Complicated"
18 -19 -20 November 2015, Museum Boerhaave, Leiden, Nederland.
Exclusief voor ARA leden:
- Restauratoren van ARA Nederland kunnen voor een tarief van 50 euro per dag deelnemen.
- Inschrijving kan per dag, dus het is ook mogelijk dat er voor 2 (naar eigen keuze) of voor alle 3 de dagen wordt getekend.
- Het aanbod is beschikbaar tot 13 november
- Het aanbod is er voor op zichzelf staande leden, dus geen "2 keer betalen voor 3 deelnemers" zoals in de officiele aankondiging
- Voor onze administratie is het belangrijk om aan te geven op welke dag(en) de restauratoren willen komen
- Aanmelding via de website van Museum Boerhaave. Bij het aanmelden kan er een tekstvak worden ingevuld. Hierin moet duidelijk worden vermeld dat het een ARA aanmelding betreft.
Hieronder de opzet van het congres. Het programma is te vinden via de link naar Museum Boerhaave.
- Details