Het water-medium voor het behandelen van polychrome werken door Paolo Cremonesi is verschenen! De derde druk is ook in het Nederlands vertaald en uitgegeven.
De specificiteit van water-medium wordt door de auteur, benadrukt1: “Bij deze tweede editie is de titel geactualiseerd: water als medium, niet meer alleen ‘voor het schoonmaken’, maar ‘voor het behandelen’ van polychrome werken. Ook de nieuwere drukken van de al verschenen trilogie ‘Het gebruik van enzymen in schoonmaakwerkzaamheden bij polychrome kunstwerken’, ‘Het gebruik van organische oplosmiddelen in schoonmaakwerkzaamheden van polychrome kunstwerken’ en ‘Het gebruik van oppervlakactieve stoffen en chelators in schoonmaakwerkzaamheden bij polychrome kunstwerken’, die nu in bewerking zijn, zullen op dezelfde manier geactualiseerd worden”.
Deze titelverandering weerspiegelt dus de uitnodiging gericht aan de gehele conserveringswereld: bewaar de term ‘schoonmaak’ voor de werkzaamheden die bedoeld zijn bij ‘schoonmaak’ door de onderliggende laag als onaangetast te behouden, door het puur van vuil of andere neergeslagen materialen te reinigen. Schoonmaken in de trant van de Surface Cleaning”.
Het boek promoot een veranderde zienswijze: er zijn twee soorten handelingen die door de restauratoren oude stijl werden samengevat als één begrip, namelijk ´schoonmaakwerkzaamheden´, maar die structureel verschillen. Enerzijds is er het reinigen met behoud van het (vernis-)oppervlak, anderzijds, het verwijderen van overschilderingen of retouches zonder de omgeving aan te tasten. In de nieuwe zienswijze verschillen deze als dag en nacht van elkaar en vragen daarom een verschillende aanpak.
Deze ingewikkelde materie wordt door Cremonesi helder uiteen gezet, al zal dit zonder achtergrondkennis van chemische processen moeilijk te begrijpen zijn. De rol van pH en buffer onderstrepend, neemt hij de moderne restaurator in honderd pagina’s mee op een wandeling tussen de eigenschappen van zuren en basen, met de bedoeling om hem bewust te maken, waarom, wanneer en vooral hoe men ´wat´ moet gebruiken; ´wat ´werkt samen met ´wat´ en… wat kan er gebeuren als men verdwaald raakt tussen de twee verschillende invalshoeken. Tussendoor, laat hij ‘ingrediënten’ en ‘begrippen’ de revue passeren: chelator, geleermiddel, polymeer, molecuul gewicht, ionenconcentratie en -migratie, osmose, ionisatie en dissociatie, …, zonder welke de waterige oplossingen niet kunnen functioneren of geen resultaat geven.
Cremonesi laat de eer aan wie die toekomt: de theorie is gebaseerd op het werk van zijn collega en vriend, de Amerikaanse wetenschapper Richard Wolbers, grondlegger van een nieuwe en revolutionaire schoonmaakmethode met gebruik van gels, micro- en macro-emulsies. Beiden hebben een achtergrond zowel in de (bio)chemie als in restauratie. Cremonesi ontwikkelt de Wolbers-methode verder, waarbij hij een duidelijke scheidingslijn trekt tussen twee verschillende doelen bij de behandeling van beschilderde oppervlakken: behouden of verwijderen.
Gebaseerd op zijn ervaring als biochemicus in een Amerikaans onderzoekinstituut, verfijnt Cremonesi de lijst van bij restauratie gebruikelijke chemische middelen met twee doelen voor ogen: het behoud van de integriteit van het kunstwerk én het welzijn van de restaurator!
Het resultaat is een gezonde manier van werken met weinig risico’s voor het kunstwerk: het water-medium.
Het boek is in de eerste plaats bedoeld voor ervaren restauratoren met een solide theoretische basis in de scheikunde. Maar door de duidelijke uitleg van principes, begrippen en bijhorende reacties, begeleid door uitgebreide tabellen en figuren, kan het ook gezien worden als een goede ‘handige geheugensteun en vademecum’ voor hen die wat minder thuis zijn in chemie. Wie meer wil weten, kan in de Appendices allerlei extra informaties en nadere toelichtingen te vinden.
Tot slot nog een citaat uit het voorwoord bij de tweede druk: “Ter ondersteuning van het verschil tussen ‘schoonmaak’ en ‘verwijdering’ lijkt het me niet noodzakelijk om een soort uit de theorieën afgeleide principes op te roepen. Gebruik gewoon het gezonde verstand. …
Ik hoop op begrip voor de redenen achter deze verandering en vooral hoop ik dat deze zullen resulteren in een zekere mate van consensus”.” Aldus Cremonesi.
Het water-medium voor het behandelen van polychrome werken door Paolo Cremonesi
ISBN: 9789082936100; vertaling van derde druk; paperback; 140 pagina’s; € 24,00
Het boek is verkrijgbaar bij